Nông nghiệp đã hết thời?!

Nông nghiệp đã hết thời?!

Nguyễn Minh Nhị

TT – Sau khi đọc loạt bài “Nông dân trả ruộng” (Tuổi Trẻ đăng từ ngày 20 đến 23-12), ông Nguyễn Minh Nhị – nguyên chủ tịch UBND tỉnh An Giang – đã gửi đến Tuổi Trẻ bài viết với nhiều trăn trở. Chúng tôi giới thiệu cùng bạn đọc.

Diện tích đất nông nghiệp ở Hà Trung, Thanh Hóa bị bỏ hoang ngày càng nhiều – Ảnh:

Ông Nguyễn Minh Nhị – Ảnh tư liệu

Sáng 23-12 tôi đọc Tuổi Trẻ thấy có bài của PGS Vũ Trọng Khải và tiến sĩ Đặng Kim Sơn, là hai nhà cựu và đang có chức trách về chính sách nông nghiệp. Liên kết lại quá trình và hiện tình nông nghiệp nước nhà; là nhà nông, nhà quản lý nông nghiệp địa phương một thời, tôi nghĩ ngợi: “Phải chăng nông nghiệp VN hết thời?!”.

Trước hết hoan nghênh PGS Vũ Trọng Khải nói cho dân biết rằng: “Đất là của mình sao lại trả?!” và “Dồn điền đổi thửa” từng được ca ngợi là sáng tạo, “lên sản xuất lớn” là không đúng. Dân không biết đất là của mình mới trả và cán bộ cho rằng ghép ba thửa đất liền ranh lại bằng 3.000m2 là lớn hơn trồng lúa trên mỗi thửa 1.000m2 là chưa hoàn toàn chính xác.Hai chuyện nhỏ nhưng lại ý nghĩa lớn vì nó thuộc về nhận thức, luật pháp và chính sách.

Thử lũy kế những vấn đề “tồn kho” và cập nhật “tin buồn” nông nghiệp: cà phê lận đận: người trồng lỗ lã, người uống đắt đỏ…; cao su, tiêu, điều, mía đường, cá tra và lúa gạo… đều lao đao, thậm chí phá sản cục bộ. Tôi nghĩ rằng những cái đó góp thêm nét chấm phá cho bức tranh kinh tế 2013 mà có đại biểu Quốc hội cho rằng màu xám nhưng cũng có người khác cho là màu hồng, còn những nông dân và doanh nghiệp lao đao lận đận vì chuyện thua lỗ tất nhiên là màu đen rồi. Và nếu chịu khó tra số liệu thống kê từ năm 1986 – 2006 – 2013 về tỉ lệ nông dân – lao động nông nghiệp, tỉ trọng giá trị nông nghiệp, tỉ lệ hộ nghèo và cận nghèo… chúng ta sẽ thấy càng hội nhập mà thiếu đầu óc độc lập, tinh thần tự chủ, tự lực tự cường… thì càng làm càng thua thiệt, thua thiệt và mất quyền ngay trên đồng ruộng và từng sản phẩm của mình. Có lúc dân ta hỏi: “Ta hay các thương lái lạ mặt là chủ đất nước này?”. Và có câu trả lời: Nông nghiệp sa sút như vậy không hoàn toàn do suy thoái kinh tế thế giới và càng không phải cộng đồng hàng chục triệu nông dân ta đều bị “sao hạn”!

Lời giải là hãy “tái cấu trúc” hệ thống chính sách tam nông và “tái cơ cấu” hệ thống bộ máy, tổ chức, cán bộ ngành nông nghiệp. Trong chính sách, cái gì đã tuyên cáo xưa nay mà chưa làm là nợ với nông dân, hãy làm đúng như vậy. Hãy làm cho nông dân yên tâm “đất là của mình” và đất không phải là thứ “gây họa” để tính bình quân đóng góp nuôi người, xây cơ sở vật chất cho xã… dưới danh nghĩa “cho dân”, cán bộ đừng vì danh nghĩa “quản lý” đất đai mà gây nên những nghiệt cảnh để dân hiểu đất không phải là của họ. Vấn đề này dễ và nhẹ vậy mà không mấy ai nghe nên mới có hậu quả như ngày nay. Khi yên tâm đất là tài sản thiêng liêng của mình, sẽ được kế thừa đời đời con cháu thì mới có việc bỏ vốn (vàng – tiền) ra mua đất (tích tụ) và liên tục đầu tư cải tạo đất, mở rộng sản xuất, chuyển dịch cây trồng, vật nuôi và có thể chuyển ngành sản xuất… thì nông sản mới có tính cạnh tranh cao. Chủ quyền đất mà không yên thì dù đất ở hay đất sản xuất cũng đều không yên lòng người.

Về hệ thống tổ chức ngành quản lý nông nghiệp, sao vẫn là “hàng ngang” như có từ gần 70 năm rồi không thay đổi bao nhiêu? Cán bộ ngành nông nghiệp khi chọn là nông dân đặc sệt như người viết bài này từng làm dường như đã qua thời, và nay thì chọn người có bằng cấp gì cũng được, dù không liên quan gì đến tam nông. Chọn người nhưng không phải cho tam nông, làm sao phát triển?

Hai vấn đề trên là lớn, khó nghe và khó làm, nhưng ngoài ra không có cách gì để cho nông dân mặn nồng với đất và giàu lên được từ đất hơn nữa. Và nếu như vậy chúng ta có thể có tập trung đất nhất thời mà không có tích tụ đất phục vụ chuyển dịch được cơ cấu sản xuất, không tăng tính cạnh tranh sản phẩm. Và lao động – nếu có được chuyển dịch khỏi nông nghiệp – chẳng qua là vì đói mà “tha phương cầu thực” và xuất khẩu “cô dâu” cùng với lao động “thô” mãi mãi như hiện nay.

N.M.N.

Xót xa cho nông dân Gần 100 ý kiến phản hồi của bạn đọc đã bày tỏ sự xót xa cho người nông dân với cảnh làm lúa một sào chỉ đủ mua hai bát phở… Bạn đọc Nguyễn Thanh Long viết: “Thật xót xa cho người nông dân một nắng hai sương nhưng cuộc sống luôn khốn khó như vậy. Đảng có hẳn một nghị quyết về nông nghiệp, nông dân, nông thôn nhưng thực tế càng ngày nông dân càng khổ, nhất là người trồng lúa. Giá lúa ngày càng thấp. Làm lúa một tháng thu nhập chỉ bằng hai bát phở thật khổ và xót xa quá. Chính phủ có giải pháp gì không?”. Bạn đọc Trần Văn Mười so sánh: “Nông dân quê tôi (Long An) trồng lúa hàng chục năm nay nhưng không giàu nổi, hằng năm vẫn còn vay vốn ngân hàng. Ngược lại, nhà doanh nghiệp chỉ mới kinh doanh vật tư nông nghiệp, mua lúa, khoảng 10 năm nay thôi phát tài thấy rõ, nào nhà cao cửa rộng, xe hơi đắt tiền… Tôi thấy lợi nhuận của nhà nông đã vào tay họ, thật bất công!”. Nhiều bạn đọc đã đề xuất cần có những giải pháp giúp nông dân sống được trên mảnh đất của mình. Bạn đọc Hương Lan đề nghị: “Nhà nước nên mở cuộc thăm dò dư luận và ý kiến của các nhà khoa học góp ý xây dựng cây trồng vùng miền đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn cho nông dân để họ không phải bỏ làng ra đi”. N.N.

Nguồn: tuoitre.vn

Suy nghĩ từ bài viết của ông Nguyễn Minh Nhị

Lê Phú Khải

(Nhà báo, nguyên PV thường trú Đài TNVN tại Đồng bằng sông Cửu Long)

Nông nghiệp là thế mạnh của Việt Nam. Vậy mà đến nay, một tác giả có uy tín, am hiểu sâu sắc về nông nghiệp đồng bằng sông Cửu Long, ông Nguyễn Minh Nhị nguyên chủ tịch Tỉnh An Giang lại đặt vấn đề: Nông nghiệp đã hết thời ?!. Bài viết của ông trên Tuổi Trẻ (24/12/2013) đã được ngay hàng trăm ý kiến phản hồi gửi đến quý báo “chia sẻ xót xa” cho nông nhân.

Ông Nhị đã nói trúng vấn đề: “chủ quyền đất mà không yên thì dù đất ở hay đất sản xuất cũng đều không yên lòng người”, “khi yên tâm đất là tải sản thiêng liêng của mình, sẽ được kế thừa đời đời con cháu thì mới có việc bỏ vốn ra mua đất và liên tục đầu tư cải tao đất, mở rộng sản xuất chuyển dịch cây trồng vật nuôi… thì nông nghiệp mới có tính cạnh tranh cao”.

Ông Nhị cũng đưa ra luận điểm thứ 2 “tái cấu trúc hệ thống chính sách tam nông và tái cơ cấu ngành nông nghiệp”.

Nghị quyết của Đảng cầm quyền về nông nghiệp Việt Nam, nói một đằng, làm một nẻo nên mới dẫn đến thảm cảnh một nước nông nghiệp mà “nông nghiệp đã hết thời?!”.

Nông nghiệp là thế mạnh, nhưng các quan địa phương lại coi đất nông nghiệp là thế mạnh của chính quyền nên thi nhau “quy hoạch”, thi nhau làm “dự án”để cướp đất nông nghiệp của nông dân, chia chác lợi nhuận với các chủ đầu tư. Vì thế nếu ai có dịp thăm đông bằng sông Cửu Long hiện nay, sẽ thấy các dự án đã được thực thi, nông dân bị đuổi… đi đâu không ai biết! Còn đất đai thì cỏ mọc lút đầu. Các chủ đầu tư đút lót ngân hàng để vay tiền làm dự án nay không trả được thì Chính phủ bỏ tiền ra mua nợ xấu để “giữ đại cục”, giữ “ổn định chính trị”… Thế là hòa cả làng! Tình trạng đất đai như thế thì sản xuất nông nghiệp ổn định sao được. Các quốc doanh buôn bán gạo thì được vay tiền lãi xuất thấp của ngân hàng để rình rập ép giá lúa của nông dân. Người làm lúa ngày một nghèo, kẻ đi buôn bán gạo quốc doanh ngày một giàu sang vậy làm sao nghề trồng lúa chẳng hết thời!

Người ta đã đem con mắt thiển cận và vụ lợi để nhìn nhận vấn đề nông nghiệp ở VN.Người ta đang gào lên đến năm 2020 VN sẽ căn bản là một nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Đó là câu chuyện hoang đường nhất thế kỷ 21. Công nghiệp là gì, nếu không phải là năng lượng, là luyện kim, là chế tạo máy và ngày nay là tự động hóa, là công nghệ cao, là công nghệ tin học, công nghệ NaNo. Công nghiệp không phải là mấy cái xưởng đóng vỏ tàu đang lỗ vốn, đang vỡ nợ, là mấy cái xưởng may quần áo lót, và khâu vá dày dép như ở VN hiện nay. Bi thảm thay là mấy cái công xưởng ấy lại được xây dựng trên những cánh đồng bờ xôi ruộng mật mà bốn nghìn năm ông bà ta mới khai phá được.

Nên nhớ, nước Pháp là một nước công nghiệp hàng đầu, nông nghiệp chỉ đóng góp 2,7% GDP (công nghiệp 24% , dịch vụ ,73,3% – Số liệu năm 2006) nhưng từ hàng trăm năm nay diện tích đất nông nghiệp 30,139 triệu héc ta vẫn không hề xuy xuyển. Trong 30 triệu héc ta đó, một nửa cho chăn nuôi, một nửa cho trồng trọt, trong phần trồng trọt thì một nửa trồng nho làm rượu. Vì thế Pháp là nước sản xuất nông nghiệp đứng đầu Châu Âu, thứ hai thế giới sau Mỹ. Có lần Tổng Thống De Gaulle, đã kêu lên: Làm sao tôi có thể cai trị một đất nước mà có đến 400 loại phomai . Chính vì có một nền ẩm thực phong phú, một thiên nhiên “không trống trải” như cách nói của người Pháp mà hàng năm nền “công nghiệp không khói” của Pháp thu hút 75 triệu du khách nước ngoài, hơn cả dân số nước Pháp , đứng đầu thế giới. Nông nghiệp Pháp đã góp phần to lớn cho kinh tế dịch vụ, đừng bao giờ quên điều đó. Nhà báo Pháp, ông Olivier khi đến thăm VN đã phải thốt lên: Có còn là VN nữa không nếu mất đi những dòng sông in bóng những cánh đồng?

L.P.K.

Tác giả trực tiếp gửi cho BVN