ĐÁNH GIÁ THÀNH QUẢ ĐẠT ĐƯỢC SAU 39 NĂM XÂY DỰNG XÃ HỘI XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM

ĐÁNH GIÁ THÀNH QUẢ ĐẠT ĐƯỢC SAU 39 NĂM XÂY DỰNG XÃ HỘI XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM

Trần Quí Cao

Bài 3: Đặc trưng thứ tư

Bài 1 và bài 2 đã đánh giá nước Việt Nam không đạt một tiêu chí nào trong 5 tiêu chí của Đặc trưng thứ nhất là dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; không đạt tiêu chí duy nhất của Đặc trưng thứ hai: do nhân dân làm chủ; không đạt hai tiêu chí của Đặc trưng thứ ba là có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu.

Bài này sẽ đánh giá các tiêu chí của Đặc trưng thứ tư (1).

Đặc trưng thứ tư: có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

Đặc trưng này nói về văn hóa và có 2 tiêu chí: nền văn hóa tiên tiến, và nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc.

Nói tới văn hóa là nói tới một khái niệm rộng và phức tạp. Theo ông Federico Mayor, Tổng giám đốc UNESCO: “Văn hóa bao gồm tất cả những gì làm cho dân tộc này khác với dân tộc khác, từ những sản phẩm tinh vi hiện đại nhất cho đến tín ngưỡng, phong tục, tập quán, lối sống và lao động”.

Nhiều nhà sử học đồng ý rằng tại Việt Nam có 3 lớp văn hóa chồng chất lên nhau, trong đó văn hóa Đông Sơn là văn hóa bản địa hấp thu văn hóa Trung Quốc và văn hóa Phương Tây tạo nên văn hóa Việt Nam hiện nay.

Nền văn hóa tiên tiến

Theo ông Bùi Minh Huệ, văn Hóa tiên tiến là chống lại tất cả những gì trái khoa học, phản tiến bộ(2).

Nói tới khoa học là nói tới tính rộng mở đón nhận luận điểm trái chiều, đa chiều, là nói tới tinh thần “hoài nghi khoa học”. Tinh thần “hoài nghi khoa học” cho phép một cá nhân thách thức tính đúng đắn của bất kì luận điểm, chủ thuyết nào. Một cá nhân có tinh thần và thái độ khoa học luôn đặt câu hỏi trên những gì đang có, rồi đề ra giả thuyết giải thích, vạch ra chương trình thí nghiệm hay thăm dò dư luận tìm xem giả thuyết đó đúng hay sai. Nếu giả thuyết đó đúng, nhà khoa học đóng góp vào sự tiến bộ của tri thức. Bản chất của khoa học là bản chất đa nguyên. Độc quyền tư tưởng là phản khoa học. Cấm đoán đa nguyên là phản khoa học. Bắt mọi người theo một triết thuyết và chỉ triết thuyết đó thôi là phản khoa học.

Nền văn hóa của Việt Nam hiện nay phản khoa học, phản tiến bộ, do đó không tiên tiến.

Nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc

Nước Việt Nam thuộc nhóm các nước Đông Nam Á, nền văn minh lúa nước nên có văn hóa trồng trọt, lối sống định cư, tâm lý cộng đồng nghiêng hơn về hướng nội, trọng tĩnh (so với văn hóa chăn nuôi du mục, du cư, nghiêng hơn hướng ngoại, trọng động, xem: Trần Ngọc Thêm, Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam, chương 2: Loại hình văn hóa). Nền văn hóa này, do nếp sống quần cư ổn định từ rất sớm, có đặc trưng nổi bật là cấu trúc làng xã, xây dựng nên “tình làng nghĩa xóm”. Trong các nấc thang giá trị tinh thần của nếp sống làng xã đó, người Việt đề cao chữ nhân, kết hợp chặt chẽ nhân với nghĩa,  nhân với đức. “Có đức mặc sức mà ăn” hay “kiến nghĩa bất vi vô dũng dã”…

Người Việt nâng tục “thờ cúng tổ tiên” lên hàng tôn giáo: đạo thờ ông bà (3). Từ góc độ này, chữ hiếu rất được coi trọng, “Công cha như núi Thái Sơn/Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra/ Một lòng thờ mẹ kính cha/Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”.

Từ khi Ngô Quyền dựng nền độc lập tới nay, Trung Quốc đã chín lần đem quân xâm chiếm ta. Việc liên tục phải chống Trung Quốc đã tạo một đặc trưng văn hóa nổi bật của Việt Nam là tư tưởng chống ngoại xâm “giặc tới nhà đàn bà cũng đánh”. Giặc đây là bất cứ kẻ xâm lăng nào, hễ chiếm đất, chiếm nước, chiếm đảo ta đều là giặc. 

Từ thế kỉ thứ XIX trở đi, Việt Nam bị Pháp xâm chiếm. Tuy nhiên, Pháp ở xa, và với phong trào giải thực trên thế giới sau Thế chiến thứ 2, sẽ không còn một quốc gia Phương Tây nào tới xâm chiếm ta nữa. Trái lại, việc Trung Quốc xâm chiếm vừa là nguy cơ ngàn đời, vừa là nguy cơ trước mắt, ông cha chúng ta luôn nhắc nhở không được quên mối nguy này. Hiện nay, các quốc gia hùng mạnh như Mỹ, Anh, Pháp, Nhật… đã đạt trình độ văn minh vượt lên trên các quan niệm cũ kĩ lấn chiếm đất đai, tranh giành cai trị. 

Họ đang sống hợp tác và cạnh tranh bằng các biện pháp “mềm” (văn hóa, chính trị, giáo dục…). Trung Quốc, trái lại, vẫn còn ở trình độ dùng các biện pháp quân sự “cứng” lấn át và xâm chiếm lân bang, một quan niệm ngoại giao chiếm đất rất lỗi thời. Cho nên dân ta càng nên giữ gìn truyền thống văn hóa “chống ngoại xâm” để giữ độc lập và tự chủ nhằm xây dựng một một nước Việt Nam dân chủ, văn minh, cường thịnh.

Tóm lại, “nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc” Việt Nam phải tôn quí các giá trị sau: a) Tình làng nghĩa xóm kết hợp với nhân nghĩa, nhân đức, b) Chữ hiếu quyện trong đạo ông bà, c) Lòng yêu nước quyện với tinh thần chống ngoại xâm.

Trong cuộc Cải cách ruộng đất ở miền Bắc, nơi có văn hóa làng xóm vững chắc và đặc trưng, bà con được chính quyền tổ chức tố cáo, nhục mạ và giết nhau một cách dã man trước mắt toàn thể dân làng già trẻ gái trai và cả lứa tuổi nhi đồng! Khoảng 160-180 ngàn người chết trong các cuộc đấu tố tàn bạo.

Con cái gọi cha mẹ là “mày”, tố cáo cha mẹ trong các buổi đấu tố. Con cái “thành khẩn” nói xấu cha mẹ trong các bản kiểm điểm cách mạng.

Trong xã hội hiện nay, không còn hiếm nữa các hiện tượng con giết cha, giết mẹ, giết anh em, giết ông bà vì xin tiền không được, vì tranh giành tài sản, vì bị trách mắng, vì say, vì nóng giận; bạn bè giết nhau, người yêu giết nhau rồi phân thây ra nhiều mảnh bỏ từng góc phố; tài xế đụng người bị thương thì cố ý cán lên người nạn nhân cho chết luôn để khỏi trả tiền nằm bệnh viện; cướp bóc giết người tràn lan…

Nguy cơ Trung Quốc thống trị Việt Nam ngày càng rõ rệt. Trung Quốc xua quân vào lãnh thổ Việt Nam giết gần trăm ngàn thường dân và bộ đội. Trung Quốc xua quân chiếm đảo Việt Nam, giết gần trăm chiến sĩ hải quân. Trước hoàn cảnh đó chính quyền lại gởi công hàm dâng quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa cho Trung Quốc; bí mật họp với Trung Quốc tại Thành Đô hứa hẹn nhượng bộ chủ quyền thêm nữa cho họ; bào chữa cho các hành động dã man của giặc, xóa đi chứng tích chiến tranh của giặc trên thực địa cũng như trong kí ức người dân; đàn áp tàn nhẫn các cuộc biểu tình ôn hòa phản đối quân xâm lược; công khai xem giặc đang lấn chiếm biên cương là bạn…

Rõ ràng, trong xã hội Việt Nam hiện nay, các giá trị tình làng nghĩa xóm, nhân nghĩa, nhân đức, lòng tôn kính Tổ tiên, hiếu để với cha mẹ, lòng yêu nước và tinh thần chống ngoại xâm… đã bị tàn phá nặng nề, tàn phá tận gốc rễ. Các lời nói của giới cầm quyền về những giá trị truyền thống kể trên chỉ còn là những lời chót lưỡi đầu môi.

Người viết vẫn tin rằng các giá trị văn hóa Việt Nam vẫn còn bền chặt nơi tầng sâu tinh thần, phong tục, tập quán, tín ngưỡng… của dân tộc. Tuy nhiên, rất nhiều biểu hiện cho thấy các giá trị bị đảo lộn, bóp méo hay đánh tráo. Nếu người Việt không đấu tranh để bảo tồn, dưỡng nuôi, phát triển các giá trị đó, thì tới một ngày không xa có thể chúng ta sẽ mất tất cả.

Rõ ràng nền văn hóa chính thống trong xã hội Việt Nam hiện nay là văn hóa mất gốc, xa lạ với truyền thống dân tộc.

TÓM LẠI:

Nước Việt Nam không đạt một tiêu chí nào trong 2 tiêu chí của Đặc trưng thứ ba là “có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu”. Và cũng không đạt tiêu chí nào trong 2 tiêu chí của Đặc trưng thứ tư “có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”.

T.Q.C