“Con rồng” VN
còn đang… mơ ngủ
Kỳ Duyên
Một con người, một
ngành, một lĩnh vực đã thế. Một đất nước càng không thể tránh khỏi.
Nhưng đất nước đó, nhất
định cũng sẽ đi về phía ánh sáng, nếu can đảm và chấp nhận… đau đớn.
I -
Những năm tháng này, nước Việt đang đứng trước muôn vàn thách thức. Nhưng trung
tâm của mọi câu chuyện bàn luận trong xã hội, từ thì quá khứ đến thì tương lai, là làm
sao để nước Việt có thể thoát khỏi tụt hậu, chấn hưng dân khí, dân trí. Để đôi
chân nước Việt vốn bị lực hút của tư duy bảo thủ, trì trệ xơ cứng, có thể bước
nhanh trên hành trình hội nhập thế giới văn minh ở ngay thì hiện tại.
Một đất nước mà số phận
có quá nhiều bi thương bởi chiến tranh chống ngoaị xâm, bởi sự ấu trĩ về nhận thức,
và sự khắc nghiệt của vị thế địa lý- chính trị.
Không tìm tiếp con đường
phát triển sao được?
Bởi mặc dù nước Việt đã can đảm đổi mới cơ chế quản lý vào
những năm 80, đem lại sự khởi sắc về chất lượng cuộc sống xã hội, khiến người
dân từng tràn trề niềm vui, thế giới chú ý, hy vọng VN “hóa rồng”. Nhưng “con rồng”
VN đến hôm nay vẫn đang … ngủ say, dù nước Việt đã và đang trằn trọc đánh thức.
Bởi những thông tin kinh
tế nước Việt do các tổ chức kinh tế thế giới mới đây đo lường và thông báo, cho
thấy nước Việt đang đứng ở gần… cuối bảng của sự phát triển giữa các quốc
gia. Đó là một nỗi lo ám ảnh.
Dưới đầu đề “Việt Nam
tiến chậm, các đối thủ bay nhanh” (VietNamNet, ngày 07/9) cho biết, Diễn đàn
Kinh tế Thế giới (WEF) vừa công bố Báo cáo Năng lực cạnh tranh Toàn cầu (GCI)
2014-2015. Những công bố của diễn đàn này khiến nước Việt thêm một lần nữa buộc
phải “ngắm mình”, không thì sẽ… chẳng hay đâu (mượn ý thơ của
Tố Hữu)
Một điểm nổi bật là năng
lực cạnh tranh của các nước Đông Nam Á tăng khá ấn tượng. Philippines tăng 07
bậc lên vị trí 52; Thái Lan tăng 06 bậc lên vị trí thứ 31; Malaysia tăng 04 bậc
lên vị trí 20; Indonesia tăng 04 bậc lên vị trí thứ 34. Trong khi đó, Việt Nam
chỉ tăng 02 bậc, lên vị trí 68 (năm ngoái, vị trí 70). Singapore tiếp tục duy
trì vị trí á quân trong bảng xếp hạng tổng 144 nước trên toàn thế giới.
Vòng nguyệt quế về nội
lực, có lẽ xứng đáng được đặt trên vầng trán Philippines- một đất nước mà nền
kinh tế có nhiều tiến bộ nhất kể từ năm 2010. Liên tục phải đối mặt với siêu
bão, bị mất trắng hàng chục tỷ USD, nhưng đất nước này đã chứng tỏ cho thế giới
nghị lực phi thường của chính mình. Một dân tộc đã không “vịn” vào thiên tai, ngược
lại, biết “vịn” vào chính con người, sự đúng đắn của chính sách, sự nỗ lực của
người dân, để đứng lên, đi qua đói nghèo, dốt nát và tụt hậu.
Trong khi đó, xét về thứ
hạng, VN có nhích nhắc, tuy nhiên, chỉ số GCI của VN không được cải thiện, vẫn
chỉ 4,2/7 điểm. Chưa kể các năm trước đó, VN đã bị tụt khá nhiều bậc, từ 59/139
năm 2010, xuống 65/142 trong năm 2011, so với vị trí 68/144 hiện nay. Trong khi
đó, khu vực châu Á- Thái Bình Dương được báo cáo đánh giá là khu vực năng động.
Hay “Con rồng” VN còn
đang cơn mơ ngủ?
Cải cách, đổi mới, thay
đổi, tái cơ cấu…, là hàng loạt các khái niệm được các chuyên gia, nhà quản lý
đưa ra, sốt ruột, lo lắng trước bước đi chậm mà cũng… không chắc của nước Việt.
Tại cuộc đối thoại trực tuyến ngày 09/9 mới đây với Tuần Việt Nam, GS Vũ Minh
Khương nhìn nhận, VN đang ở thời điểm mấu chốt phải thực hiện cải cách để đất nước
lớn lên. Lộ trình đó phải bắt đầu với một chiến lược và một chương trình hành
động với những điểm cụ thể có thể làm được. Chỉ như vậy mới tạo ra niềm tin và
xúc cảm, khắc chế dần tình trạng nghi kỵ lẫn nhau.
Nhưng cải cách để chấn
hưng và phát triển cũng là một cửa “vũ môn”, thách thức tất cả các nước đang
phát triển, chậm phát triển, không riêng gì VN.
Dù vậy, theo các chuyên
gia, các nhà nghiên cứu về các cuộc cải cách của nhân loại, xu hướng cải cách
của khu vực các nước đang phát triển, thì từ xưa đến nay, đã trải qua bốn loại
hình CC cơ bản. Đó là CC kinh tế, CC chính trị, CC văn hóa và CC giáo dục. Mục
đích nhân bản nhất của các cuộc CC không hẹn mà gặp này, là đều hướng tới đưa
đất nước thoát khỏi tình trạng đói nghèo, lạc hậu, hướng tới sự phát triển văn
minh, văn hóa. Tuy nhiên cũng có một điều… không hẹn mà gặp khác – hầu hết các
cuộc CC đều thất bại. Vì sao?
Theo chuyên gia Nguyễn
Trần Bạt, khi nhìn lại các cuộc CC không thành công ở nhiều quốc gia như
Indonexia, Thailand, Argentina, Mexico và Brazil, các cuộc CC ở các quốc gia đó
đều có chung 03 nhược điểm.
Đó là tính tình thế, tính nửa vời và thiếu tầm
nhìn.
Tính tình thế của
loại hình CC kinh tế ở các nước đang phát triển thể hiện ở chỗ, CC kinh tế được
tiến hành bởi sức ép bắt buộc của các tổ chức quốc tế, các hiệp định song
phương hoặc đa phương, mà chưa phải là cuộc CC tự thân nội lực đòi hỏi để phát
triển.
Tính nửa vời thể
hiện ở chỗ các quốc gia này chỉ dừng lại ở cải cách thể chế kinh tế, tập trung
đổi mới thể chế kinh tế cũ mà không quan tâm đến chiến lược phát triển các lực
lượng kinh tế, tạo môi trường cạnh tranh sòng phẳng mang tính toàn cầu. Và quan
trọng hơn, là không gắn liền cải cách thể chế theo hướng tiệm cận nền dân chủ.
Thiếu tầm nhìn,
thường thể hiện rõ nhất ở loại hình CC giáo dục. Nền GD các quốc gia này không
coi con người là trung tâm của quá trình GD, các nhà CCGD tách rời đời sống
hiện thực, vừa không có kinh nghiệm thực tiễn, vừa không có năng lực dự báo
tương lai.\
Vậy, điều kiện nào bảo
đảm các cuộc CC thành công? Chuyên gia Nguyễn Trần Bạt cho rằng, đó là yếu tố
đồng bộ. Theo nghĩa, chính là sự xuất hiện đúng lúc, đúng thời điểm của mỗi
cuộc CC trong sự kết hợp hữu cơ, nhịp nhàng giữa các cuộc CC đó.
Ảnh: doanhnghiep.vn
Soi vào “tấm gương” 03
nhược điểm lớn của các loại hình CC mà các quốc gia trên thế giới đã tiến hành,
có thể thấy hành trình đi lên của nước Việt có những điểm “nhang nhác”, nhưng
cũng có những điểm khác biệt rất rõ.
Như một quy luật tất yếu
của sự vận động để phát triển, nước Việt nhiều năm nay rục rịch bàn tới rất
nhiều về sự đổi mới. Mà tái cơ cấu kinh tế, CC hành chính, CC tư pháp, CCGD…
bỗng không hẹn đều gặp nhau, hướng tới thay đổi chất lượng phục vụ dân sinh,
đáp ứng đòi hỏi của thời cuộc và đất nước.
Tái cơ cấu kinh tế, về
bản chất cũng có thể coi là một sự CC về tổ chức, cấu trúc lại các tập đoàn,
các DNNN, cổ phần hóa để tạo ra sự tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong kinh
doanh, không ỉ vào thế lực “con đẻ” của Nhà nước như trước. Cũng tức là từng
bước tạo ra môi trường kinh doanh mang tính cạnh tranh sòng phẳng, để các tài
năng kinh doanh có điều kiện thỏa sức.. chí làm trai.
Tái cơ cấu kinh tế không
chỉ là điều kiện cho kinh tế thị trường được trả lại tên cho em một
cách đúng nghĩa, một điều kiện cho VN sắp sửa tham gia TPP (Hiệp định đối tác
kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương), mà đây cũng chính là đòi hỏi bức
bách của sự tăng cường nội lực nước Việt. Đã đến lúc nền kinh tế thị trường
phải tạo ra một sân chơi sòng phẳng, bình đẳng cho các khu vực, các thành phần
kinh tế trổ tài. Chứ không thể là một sân chơi kiểu “vũ hội hóa trang”, cho các
DNNN núp bóng Nhà nước để chỉ làm lợi cho một nhóm nhỏ lợi ích nhóm, lợi ích
cục bộ, bất cần đất nước tụt hậu, và đời sống dân khốn khó ra sao.
Đó cũng là một sự… sòng
phẳng lịch sử.
Gắn liền với công cuộc
tái cơ cấu kinh tế, không thể không có sự CC về cơ chế quản lý, CC nền hành
chính, nền tư pháp nhiều khuyết tật, cũng như CCGD- lĩnh vực quan trọng nhất
tạo nguồn nhân lực tương lai cho nước Việt. Nhưng làm thế nào để các cuộc CC đó
thành công?
Hóa ra, những bài học
cay đắng của năm xưa, về nông nghiệp, nhưng vẫn vô cùng bổ ích cho những cuộc
CC tương lai của nước Việt. Đó là tư duy nước Việt phải mềm dẻo, sáng suốt,
nhận thức đúng những giá trị văn minh, văn hóa mang tính phổ quát của nhân loại
để tiến hành CC theo hướng tiệm cận dân chủ, tránh giáo điều, xơ cứng, ấu trĩ, đã
từng khiến cho quá khứ nước Việt tổn thương, rơi nhiều nước mắt.
***************
II – Và cho dù tái cơ
cấu kinh tế còn rất chậm, vẫn có những con người dũng cảm, cách đây hơn 20 năm,
đã dám đi tiên phong tự “phủ định sự độc quyền” của tập đoàn kinh tế mà mình là
thống soái. Câu chuyện của vị quan chức đó khiến cho người viết bài và bạn đọc
của Tuần Việt Nam thực sự trân trọng. Đất nước này đang rất cần những tập đoàn
kinh tế biết tự “phủ định mình” như thế, để nền kinh tế nước Việt có thể tự …
khẳng định chính mình.
Đó là câu chuyện của ông
Mai Liêm Trực, nguyên Thứ trưởng Bộ Bưu chính Viễn thông, người đã mở cửa ngành
BCVT, xóa thế độc quyền của chính ngành mình.
Thực sự, ông hoàn toàn
có thể ăn ngon ngủ yên trên vị thế quyền lực của mình- Tổng Giám đốc VNPT năm
1995, giai đoạn mà ngành BCVT đang ăn nên làm ra, lại là ngành đi đầu trong
việc tiếp cận với cái mới- đưa công nghệ số hóa vào VN, tạo ra những bước tiến
vượt bậc, trong khi hơn 90% thế giới vẫn đang dùng công nghệ cũ.
Cái mới bao giờ cũng có
mãnh lực hấp dẫn.
Nhưng “cái mới”- xóa độc
quyền – lại không hề chiếm được thế thượng phong, nơi mà sự độc quyền kinh
doanh luôn mang lại lợi ích nhóm. Vì thế, cái mới này đi vào nền kinh tế thị
trường nước Việt quả là vất vả, long đong. Cũng vì thế, công bằng mà nói, sự
đổi mới, thay đổi của các tập đoàn, DNNN, trong đó có ngành BCVT không thể tách
rời bước đi chung của kinh tế đất nước.
Ảnh: Vũ Điệp
Đó là khi áp lực đổi mới
ngành này, giống như quy luật vận động của các quốc gia tiến hành CC kinh tế,
mà chuyên gia Trần Bạt đã tổng kết ở trên, còn được tác động bởi ngoại lực-
Hiệp định Thương mại Việt- Mỹ đang đàm phán để ký kết, VN chuẩn bị tham gia
WTO.
May mắn với ông Mai Liêm
Trực, là khi đó ông có được chỗ dựa từ những nhà lãnh đạo lớn có tư duy thực sự
cởi mở, mềm dẻo, nhạy bén luôn ủng hộ cái mới, với tầm nhìn xa trông rộng, đã
ủng hộ ông, ủng hộ việc mở cửa ngành BCVT.
“Vật cản” đáng sợ, không
phải chỉ là tâm lý tiếc nuối thời kỳ vàng son, mà với ông, còn là những ý kiến,
tư tưởng giáo điều- không cẩn thận sợ mất cả CNXH . Người viết
bài bỗng nhớ câu đùa hóm hỉnh của GS Hồ Ngọc Đại: Nhiều vị không sợ mất
vợ, mà chỉ sợ “mất lập trường”
Cái nỗi sợ không hề mơ
hồ đó, đã từng ngự trị trên ngai vàng tư duy, khiến cho không ít người nhụt
trí, khiến cho những người bảo thủ, ngại đổi mới, sợ đổi mới có điểm tựa vững
chắc.
Nhưng ông đã dám bước
qua lời nguyền bảo thủ vô lý. Bởi lợi ích cho người dân, cho sự phát triển vẫn
mạnh hơn lời nguyền xơ cứng, và trì trệ nhân danh. Dù chính ông thú nhận, cũng
phải mất một chút thời gian để thích nghi với tư duy mới đó.
Giã từ “vũ khí quyền
lực” giờ trở về đời sống thường dân, ông bảo ông có một niềm hạnh phúc
rất giản dị. Đó là mỗi ngày mở cửa bước ra đường, thấy anh xe ôm, chị đồng nát,
cô bán rau trước cửa nhà đang cầm chiếc điện thoại trò chuyện với ai đó.
Những lúc như thế càng
củng cố niềm tin chắc chắn rằng quyết định xóa bỏ độc quyền trong ngành Bưu
chính Viễn thông (BCVT) là đúng đắn.
Nhưng có niềm thanh thản
thì cũng có không ít điều day dứt. Khi ông đặt câu hỏi: Có nhiều người, đặc biệt
đứng đầu các bộ, ngành độc quyền luôn miệng nói rằng thị trường viễn thông,
xăng dầu, điện lực… là những lĩnh vực nhạy cảm, nên cần có thời gian để xóa bỏ
độc quyền. Chúng ta đã tiến hành cổ phần hóa 20 năm nay rồi mà mọi việc vẫn bộn
bề. Và nếu nói là nhạy cảm, thì còn gì nhạy cảm hơn thị trường gạo? Nhưng sự
thật thị trường gạo đã tự vận hành rất tốt đó thôi. Thế mà chúng ta thì lại quá
mất thời gian với việc thảo luận… tào lao. Trong khi việc đáng làm thì không
làm.
Ai có thể trả lời câu
hỏi này cho ông nhỉ? Chả lẽ, các lợi ích nhóm?
Người viết bài tâm đắc
nhất câu nói này của ông: Không
có bất cứ sự độc quyền nào là tốt cả. Vì cạnh tranh là động lực để phát triển
xã hội. Phải mở cửa dân mới được nhờ. Không mở cửa dân chỉ có thiệt.
Có một câu triết lý sâu
sắc: Thà đốt lửa lên còn hơn là
ngồi nguyền rủa bóng tối.
Đã có nhiều người không
muốn đốt lửa, lại còn yêu thích bóng tối- bóng tối của sự độc quyền.
Còn ông, ông đốt lửa, và
đi về phía ánh sáng.
Để dân tộc phát triển,
sự thay đổi là can đảm và… đau đớn.
Một con người, một
ngành, một lĩnh vực đã thế. Một đất nước càng không thể tránh khỏi.
Nhưng đất nước đó, nhất
định cũng sẽ đi về phía ánh sáng, nếu can đảm và biết chấp nhận… đau đớn.
K.D.
|
|
|||||||
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
|
Nhưng “con rồng” VN đến hôm nay vẫn đang … ngủ say, dù nước Việt đã và đang trằn trọc đánh thức.
|
|||||||
|
Preview by Yahoo
|
|||||||
|
|
|||||||
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Cám ơn bạn đã đọc và cho Ý kiến.